Home

Η ιστορία των Ελλήνων στη Χιλή άρχισε στην πόλη της Αντοφαγάστα

Una vida sin alcohol ni drogas es más sana para ti, tu familia y la sociedad

[Versión en español] [English Version] [Versión en griego]

Της Χρυσής Αθηνάς Τεφαρίκη xrisit@namb.zzn.com Δημοσιογράφου και καθηγήτριας. Φεβρουάριος 2003

Wharf of passengers and boarding of nitrate of Antofagasta

Anonymous. Wharf of passengers and boarding of nitrate of Antofagasta [http://www.albumdesierto.cl/antofag.htm]

Ένας πολύ γνωστός Χιλιανός ιστοριογράφος, που ονομάζεται Χούλιο Ρεταμάλ, διευθυντής του Τμήματος Ιστορίας του Καθολικού Πανεπιστημίου της Χιλής έκανε μια έρευνα γύρω από την καταγωγή των ιδρυτικών οικογενειών της χώρας μας.

Οι πρώτες οικογένειες ελληνικής καταγωγής, που ήρθαν στη χώρα μας, ήταν κατά πάσα πιθανότητα από τη νήσο της Κρήτης και οι απόγονοί τους ακόμη ονομάζονται Κάντια, αν και δεν γνώριζαν τις ελληνικές τους ρίζες μέχρι την ανακάλυψη του Ρεταμάλ. Κι αυτό διότι μιλάμε για τον 16ο αιώνα. Αλλά, αν αναφερθούμε στους Έλληνες που ήρθαν στη Χιλή τον 19ο αιώνα (οι οποίοι είναι λίγοι) και ιδιαίτερα σ’ εκείνους που ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν τον περασμένο αιώνα, πρέπει να μεταφερθούμε μια πόλη-λιμάνι που λέγεται Αντοφαγάστα.

Σήμερα μιλάμε για μια πόλη 350.000 κατοίκων, που είναι πολύ γνωστή στον κόσμο του παγκόσμιου εμπορίου, διότι από εκεί εξάγεται ο χαλκός της Χιλής σε πολλά σπουδαία βιομηχανικά κέντρα του κόσμου. Και σ΄εκείνη τη βόρεια πόλη της Χιλής έφθασαν οι πρώτοι Έλληνες που ήρθαν στη Χιλή στις αρχές του 20ού αιώνα, όχι για την εκμετάλλευση του χαλκού αλλά του νιτρικού άλατος. Η τοποθεσία αυτή, όλη η ερημώδης περιοχή της Χιλής, η οποία περιλάμβανε τις πόλεις του Iquique και Antofagasta και πολλές μικρές εγκαταστάσεις στο εσωτερικό τους, άρχισε να γίνεται σαν την Καλιφόρνια τη χρυσή εποχή. Μετανάστες από όλες τις χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής ήρθαν για να εκμεταλλευθούν το νιτρικό άλας.

Φανταστικές περιουσίες δημιουργήθηκαν στη βόρεια Χιλή. Τα έπιπλα και τα προσωπικά ρούχα των πλουσίων σπιτιών αγοράζονταν από το Παρίσι, ενώ έφερναν νταντάδες από τη Γερμανία, την Αγγλία και άλλα μέρη για να μορφωθούν τα παιδιά των ισχυρών οικογενειών, που ζούσαν σ’ αυτή την έρημο της Ατακάμα. Το χιλιανό νιτρικό άλας παράγεται κάτω από την πιο ξερή έρημο του κόσμου. Όταν ο Καρούσο και ο Παυλόβα ήρθαν στη Νότια Αμερική, οργάνωσαν τις λεγόμενες «σαλιτρέρας» (τις εγκαταστάσεις, οι οποίες υπάρχουν στην έτημο της Ατακάμα. Η λέξη προέρχεται από το «σαλίτρε», που σημαίνει νιτρικό άλας.

Οι Έλληνες βεβαίως, λόγω του περιπετειώδους πνεύματός τους, του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και της μικρασιατικής καταστροφής, είχαν επίσης ακούσει γι’ αυτό τον ανθούντα κόσμο και ήρθαν στο βόρειο μέρος της Χιλής, ψάχνοντας την πολυτέλεια που το νιτρικό άλας παρήγαγε στην περιοχή αυτή. Υπήρξε μια περίοδος κατά την οποία η Χιλή ήταν τόσο πλούσια, ώστε δεν πληρώνονταν φόροι στο κράτος. Η περίοδος αυτή διήρκεσε έως ότου ανακαλύφθηκε το συνθετικό νιτρικό άλας.

Τα πρώτα βήματα

Salitrera

Οι μόνες πληροφορίες, που έχουμε σήμερα, για τους πρώτους Έλληνες που ήρθαν στη Χιλή και ιδιαίτερα για εκείνους που ήρθαν στην Αντοφαγάστα είναι μέρος ενός κληροδοτήματος που ανήκει στην πιο σπουδαία εφημερίδα της πόλης της Αντοφαγάστα, της "El mercurio" ("Ο ταχυδρόμος"), που συγκεντρώθηκε και δημοσιεύθηκε σε βιβλίο με τον τίτλο "Grecia y los Griegos" ("Η Ελλάδα και ο λαός της") στον "Ταχυδρόμο" της Αντοφαγάστα από το γιο ενός Έλληνα, τον Μιγκουέλ Πολίτη Χαραμή. Ο Πολίτης επανακατασκεύασε την ιστορία των πρώτων Ελλήνων από τα αρχεία του "Ταχυδρόμου", διότι τα πιο πολύτιμα χρονικά είχαν καεί σε πυρκαγιά, που είχε καταστρέψει το σπίτι που ήταν γνωστό ως "Colectividad Helenica de Antofagasta" (Ελληνικός Σύλλογος της Αντοφαγάστα) το 1946, όταν το κτίριο και τα αρχεία καταστράφηκαν εντελώς.

Αλλά ας πάμε στις πρώτες πληροφορίες σχετικά με τους Έλληνες στη Χιλή, που εμφανίστηκαν στον χιλιανό τύπο. Ανάμεσα στο 1920 και 1935 υπήρχαν 400 Έλληνες, που ζούσαν στην Αντοφαγάστα και στο εσωτερικό εκείνης της περιοχής, όπου υπήρχαν πολυάριθμες εγκαταστάσεις λόγω του νιτρικού άλατος.

Στην εφημερίδα "Ταχυδρόμος" εμφανίστηκαν οι πρώτες πληροφορίες σχετικά με εκείνους τους τολμηρούς Έλληνες. Ο Χουάν Σατιράκης, ο Έλληνας πρόξενος στο Σαντιάγκο ταξίδεψε στην πόλη της Ανταφοαγάστα για να προτείνει στον Ραμόν Χειλοβίτη (ο οποίος μετά έγινε ο γενικός γραμματέας της αντιπροσωπευτικής κοινότητας) οι Έλληνες της πόλης εκείνης να συγκεντρώσουν χρήματα, ώστε να οργανώσουν έναν ελληνικό σύλλογο στην Αντοφαγάστα.

Ο Σατιράκης ήταν εκείνος που έδωσε το πρώτο ποσό χρημάτων για το μελλοντικό σύλλογο. Έτσι, στις 20 Σεπτεμβρίου ιδρύθηκε μια οργάνωση με την ονομασία "Sociedad Helenica de Socorros mutuos" (Ελληνικός Αλληλοβοηθητικός Σύλλογος) με 147 μέλη. Οι πρώτοι σύμβουλοι ήταν ο Χεράλντο Τριαντάφυλλος (πρόεδρος), Χόρχε Κατέβας (αντιπρόεδρος), Ραμόν Χειλοβίτης (γραμματέας), Στυλιανός Βαλαβάνος (βοηθός γραμματέα), Χόρχε Καραγιάννης (ταμίας), Χοζέ Σκλάβος (βοηθός ταμία) και σύμβουλοι οι Θεόδωρος Χαραμής, Χόρχε Γαλανάκης, Μενέλαος Φραγκισκάκης, Χεράλντο Κασανέβας και Άγγελος Αδαμόπουλος.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 1926, δημιουργήθηκε η πρώτη οργάνωση Ελληνίδων κυριών με το όνομα “Φιλόπτωχος” και πρώτη πρόεδρος ήταν η γιαγιά μου, Χρυσή Αλμαλλωτή. Από την εποχή εκείνη έως τώρα η ελληνική κοινότητα της Αντοφαγάστα επιζεί ακόμη εδώ και πέντε περίπου γενιές, αν και οι περισσότερες από εκείνες τις ελληνικές οικογένειες μετακόμισαν στο Σαντιάγο και στο Βαλπαράισο. Θα πρέπει να υπάρχουν περίπου επτά άτομα στην παρούσα κοινότητα της Αντοφαγάστα, που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα και βεβαίως μιλούν τη γλώσσα. Το θαυμαστό είναι ότι η Αντοφαγάστα έχει ένα από τους πιο πατριωτικούς συλλόγους στη Λατινική Αμερική, αν και σχεδόν κανένα μέλος του δεν μιλά τη γλώσσα και 95% είναι παντρεμένοι με Χιλιανούς, αλλά εξακολουθούν να διατηρούν τις παραδόσεις κι αισθάνονται ακόμη Έλληνες.

Πριν από κανα-δυό εβδομάδες ο ορθόδοξος αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, Ταράσιος, οργάνωσε μια συγκέντρωση με νέους της Λατινικής Αμερικής στο Ιγκουαζού της Παραγουάης, και οι νέοι της Αντοφαγάστα κέρδισαν την πρώτη θέση με τις ενδυμασίες και τους χορούς τους.

Πολλοί Λατινοαμερικανοί αναρωτήθηκαν πώς έχει η Αντοφαγάστα μια κοινότητα μοντέλο στην ήπειρό μας, δεδομένου ότι δεν υπάρχει εδώ εκκλησία, ούτε εκατομμυριούχοι, ούτε σχολεία, ούτε ελληνική γλώσσα. Ίσως η απάντηση είναι ότι είχαν καλούς προξένους και αυτό σημαίνει καλή ηγεσία. Οι Έλληνες πρόξενοι στην Αντοφαγάστα ήταν πάντοτε πολύ δραστήριοι και αποτελεσματικοί, μέχρι σήμερα. Και το κάνουν εθελοντικά, διότι δεν υπάρχουν εδώ πρόξενοι επί πληρωμή από την ελληνική κυβέρνηση. Η κυρία που είναι τώρα πρόξενος της Ελλάδας είναι η Καίτη Φαραντάτου. Γεννήθηκε στην Αντοφαγάστα κι ο πατέρας της ήταν από το νησί της Κεφαλλονιάς. Η Καίτη μιλάει και γράφει ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ισπανικά. Είναι καθηγήτρια αγγλικών στο Πανεπιστήμιο της Αντοφαγάστα και δημοσιογραφεί στην εφημερίδα "El mercurio" ("Ο ταχυδρόμος") της Αντοφαγάστα. Είναι μια από τις εξέχουσες προσωπικότητες της πόλης για τις γνώσεις, την κουλτούρα και την προσωπικότητά της.

Όταν η πόλη της Αντοφαγάστα γιορτάζει την επέτειό της στις 14 Φεβρουαρίου, παρίστανται όλες οι ξένες κοινότητες. Το ελληνικό περίπτερο είναι πάντοτε ένα από τα καλύτερα. Έτυχε να βρεθώ στην πόλη αυτή πέρσι το καλοκαίρι (πριν από σχεδόν ένα χρόνο) και έμεινα έκπληκτη από την ομορφιά του περιπτέρου, που ήταν βαμμένο με τα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Οι Ελληνοπούλες της ελληνικής κοινότητας πουλούσαν ελληνικά γλυκά (μπακλαβάδες, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, σαραγλί, χαλβά, γαλακτομπούρεκο, φοινίκια, κουλουράκια, λουκουμάδες κλπ.) κι ήταν ντυμένες με ελληνικές ενδυμασίες. Τα αγόρια έπαιζαν πολύ καλό μπουζούκι, αποδίδοντας την ελληνική μουσική. Θα μπορούσα να ορκισθώ ότι ένιωσα ένα παράξενο συναίσθημα στην καρδιά μου, όταν σκέφθηκα ότι, σχεδόν μετά από έναν αιώνα, οι νέοι αυτοί απόγονοι της τέταρτης και πέμπτης γενιάς αισθανόμαστε ακόμη τόσο Έλληνες σ’ έναν τόπο τόσο μακριά από τη γενέτειρα, στη μέση της πιο ξερής ερήμου του κόσμου. Κι ο ελληνισμός είναι ακόμη ζωντανός! Απίστευτο!

Images:

http://www.albumdesierto.cl/antofag.htm


Links

http://www.albumdesierto.cl/

http://www.griego.cl


Busca en este sitio: